2021 թվականի ամենահետաքրքիր հնագիտական ​​գտածոները

ARCHEOLOGY ամսագիրը ներկայացրել է 2021 թվականի ամենահետաքրքիր գտածոները:

Ոսկե քաղաք

Լուքսոր, Եգիպտոս

Բնակավայրը, որը հազարավոր տարիներ թաղված է եղել ավազի տակ եւ դարեր շարունակ աննկատ է մնացել, հին Եգիպտոսի երբեւէ հայտնաբերված ամենամեծ քաղաքներից մեկն է համարվում։

Այս վայրը հայտնաբերվել է բախտի բերմամբ, երբ հնագետները սկսել են փնտրել Թութանհամոն փարավոնի (մ.թ.ա. մոտ 1336-1327 թթ.) գերեզմանի տաճարը Նեղոսի արեւմտյան ափին, Լուքսորում: Փոխարենը նրանք գտել են լավ պահպանված քաղաքային բնակավայր՝ տներով, փողոցներով եւ պատերով, որոնցից մի քանիսը դեռ կանգնած են 10 ոտնաչափ բարձրությամբ։

Հիերոգլիֆային արձանագրությունները ցույց են տալիս, որ քաղաքը կոչվում էր Աթեն կամ «շլացուցիչ» Աթեն։ Այն հիմնադրել է Թութանհամոնի պապը՝ Ամենհոտեպ III (մոտ մ.թ.ա. 1390-1352 թթ.)։ «Ես այն Ոսկե քաղաք եմ անվանում, քանի որ այն սկիզբ է առել Ամենհոտեպ III կառավարման ժամանակաշրջանում, որը Հին Եգիպտոսի ոսկե դարաշրջանն է համարվում»,- ասում է նախագծի ղեկավար Զահի Հավասը:

Աշխարհի առաջին նկարիչները

Կեսանգ տաք աղբյուրը, Տիբեթ

Աշխարհի ամենավաղ քարանձավային նկարները գուցե ստեղծվել են երկու երեխաների կողմից, ովքեր ապրել են Տիբեթում 226.000-ից 169.000 տարի առաջ:

Երիտասարդ արվեստագետները հավանաբար կամ նեանդերթալցիներ էին, կամ հարակից Դենիսովյան ռասայի ներկայացուցիչներ: Նրանք ձեռքերի եւ ոտքերի մի շարք հետքեր են թողել տրավերտին կոչվող կրաքարի վրա։

Հանքային աղբյուրների շուրջ կուտակվով տրավերտինն ի սկզբանե բավականաչափ փափուկ է` հետքերը պահպանելու համար: Դրանք ժամանակի ընթացքում կարող են կարծրանալ:

Մյուս հնագույն հետքեր հայտնաբերվել են տրավերտինի մեջ տաք աղբյուրի մոտ, որտեղ երեխաների հետքեր են հայտնաբերվել, ասում է Գուանչժոուի համալսարանի երկրաբան եւ բնապահպան հնագետ Դեյվիդ Չժանը: «Տեղի բնակիչները դրանք կապում են Բուդդայի հետ,- ասում է նա,- բայց նրանք ապշած էին այս հետքերից, քանի որ դրանք այնքան փոքր են»:

Հին կաշվեգործները

Կոնտրաբանդյե քարանձավ, Մարոկկո

Մաքս Պլանկի Մարդկային պատմության ինստիտուտի հնագետ Էմիլի Հալեթը Մարոկկոյի Ատլանտյան ափերի Կոնտրաբանդյեի քարանձավից պեղված մոտ 12000 ոսկորների բեկորների մեջ նկատել է, որ դրանցից մի քանիսը հարթ եւ փայլուն են, ասես դիտավորյալ ստեղծվել են մարդու ձեռքերով:

Գործընկերների հետ խորհրդակցելուց հետո նա պարզել է, որ 62 բեկորները ոսկրային գործիքներ են, որոնք թվագրվում են 120.000-ից 90.000 տարի առաջ: Այն կենդանիների կողոսկրերի ոսկորներից պատրաստված մի շարք գործիքներ է ներառում, որոնք հայտնի են մորթու եւ կաշվի արդյունաբերության մեջ կիրառմամբ: «Երբ դուք կենդանու մորթի ունեք, կան բազմաթիվ քայլեր, որոնք պետք է ձեռնարկվեն այն մշակելու համար, որպեսզի այն դառնա ճկուն, հարթ եւ պատրաստ կրելու համար», - ասում է Հալեթը: «Այս գործիքները հեռացնում են կաշվից կապող հյուսվածքները եւ յուղը՝ առանց ծակելու կամ վնասելու այն»։

Գիշատիչների ոսկորները եւ ոսկրային գործիքներն ամենավաղ վկայությունն են առ այն, որ մարդիկ հագուստ են կարել: Սա լավ համընկնում է ոջիլների նախկին գենետիկական ուսումնասիրությունների հետ, որոնք ենթադրում էին, որ հագուստն առաջին անգամ մարդիկ կրել են Աֆրիկայում մոտ 170.000 տարի առաջ:

Հալեթն ասում է, որ հնարավոր է նաեւ, որ Կոնտրաբանդյե քարանձավի մարդիկ կաշի են արտադրել փոքր ուլունքներ հյուսելու համար՝ խորհրդանշական անձնական զարդեր պատրաստելու նպատակով: Քարանձավում հայտնաբերվել են Nassarius ցեղի խխունջների ծակված պատյաններ, որոնք թվագրվում են մոտավորապես նույն ժամանակաշրջանով, ինչ ոսկորները:

Առաջին ամերիկացիները

Սպիտակ ավազներ, Նյու Մեքսիկո

Վերջին երկու տասնամյակի ընթացքում հնագետները մի շարք վայրեր են հայտնաբերել, որոնք վկայում են այն մասին, որ մարդիկ առաջին անգամ Ամերիկա են եկել 16000 տարի առաջ: Որոշ գիտնականներ ուսումնասիրել են ավելի վաղ թվագրվող վայրերը, սակայն մի շարք այլ հետազոտողներ կասկածի տակ են դնում այս հայտնագործությունների վավերականությունը՝ պնդելով, որ դրանց վրա հայտնաբերված արտեֆակտները միանշանակ չէ, որ մարդու ձեռքի գործ են: Այժմ White Sands ազգային պարկի բրածո մարդու հետքերի հետ կապված նյութերի ռադիոածխածնային թվագրումը ցույց է տվել, որ մարդիկ Հյուսիսային Ամերիկայում ապրել են մոտ 23000 տարի առաջ:

մատնահետքերը մարդկային բրածոների հարյուրավոր հետքերի մի մասն են, որոնք հնագետները հայտնաբերել են պարկում: Թիմը, որում ընդգրկված է նաեւ Քորնելի համալսարանի հնագետ Թոմի Ուրբանը, հայտնաբերել է մի շարք նման արահտներ, որոնք հիմնականում թողել են դեռահասները եւ փոքր երեխաները, որոնք հազարամյակների ընթացքում դրվել են իրար վրա: Այդ արահետների վրա եւ տակ հայտնաբերված ջրային բույսերի սերմերի ռադիոածխածնային թվագրումը ցույց է տալիս, որ դրանք ստեղծվել են մոտ 23000 եւ 21000 տարի առաջ:

Կենդանիների ամենահին ռելիեֆները

Հյուսիսային Սաուդյան Արաբիա

Ուղտերի եւ վայրի էշերի տասներկու պատերն այժմ հայտնի են որպես կենդանիների իրական չափերի աշխարհի հնագույն ռելիեֆներ: Օգտագործելով այնպիսի մեթոդներ, ինչպիսիք են գործիքների հետքերի եւ էրոզիայի, ինչպես նաեւ հարակից արտեֆակտների վերլուծությունը ռադիոածխածնային թվագրման միջոցով, հետազոտողները որպես «Ուղտի տեղ» հայտնի տեղանքում գտնվող ռելիեֆները թվագրել են մ.թ.ա. վեցերորդ հազարամյակի կեսերով՝ մոտ 5000 տարի ավելի շուտ, քան նրանք ենթադրում էին սկզբում:

Նեոլիթյան ժամանակաշրջանում (մոտ 8000–3000 մ.թ.ա.) Հյուսիսային Արաբիան շատ ավելի խոնավ էր, քան այսօր, եւ քոչվորները ոչխարներ, խոշոր եղջերավոր անասուններ եւ այծեր էին արածեցնում եւ բազմաթիվ վայրի կենդանիներ էին որսում։ Կենդանիները կարեւոր դեր են խաղացել հովիվների գոյության գործում, ինչը կարող է օգնել բացատրել, թե ինչու են նրանք ստեղծել հսկայական ռելիեֆները:

Բրոնզե դարի քարտեզը

Լեուան, Ֆրանսիա

Երբ Բորնմութի համալսարանի հնագետ Կլեմենտ Նիկոլայի գլխավորած հետազոտողների խումբը առաջին անգամ տեսավ կոտրված թերթաքարի արխիվային լուսանկարները, որոնք պահվում էին Ֆրանսիայի ազգային հնագիտական ​​թանգարանում, նրանց դա հետաքրքրեց: Քանի որ հինգ-յոթ ոտնաչափ սալիկը փորագրված էր գծերի ցանցով միացված կրկնվող մոտիվներով, նրանք կասկածեցին, որ դա կարող է ինչ-որ քարտեզ լինել:

Սալիկը պեղվել է 1900 թվականին Բրետանիում գտնվող գերեզմանաքարից, որտեղ այն ձեւավորել էր քարե դամբարանի պատերից մեկը, որը թվագրվում է ուշ վաղ բրոնզե դարով` մոտավորապես մ.թ.ա 1900-ից մինչեւ 1640 թվականը:

Արտեֆակտը, որը կշռում է ավելի քան մեկ տոննա, պահվում էր պահեստում ավելի քան մեկ դար, երբ Նիկոլասը եւ նրա գործընկերները դուրս հանեցին այն՝ ավելի լավ ուսումնասիրելու համար:

Հնագետները պարզեցին, որ սալիկի ձախ եզրի եռանկյունաձեւ փորվածքը նման է Օդեթ գետի հովտին, որտեղ այն հայտնաբերվել է: Նույն կերպ սալիկի գծերը ճշգրտորեն համապատասխանում են տարածաշրջանի գետային ցանցին: Նիկոլասի թիմը եզրակացրեց, որ սալիկը տարածքի քարտեզն է՝ մոտավորապես 19x13 մղոն չափերով, որը թվագրվում է մոտավորապես մ.թ.ա. 2150-1600 թվականներով: «Սա Եվրոպայի ամենահին տարածքային քարտեզն է»,- ասում է Նիկոլասը:

Հազվագյուտ սահմանային նշիչը

Հռոմ, Իտալիա

Հազվագյուտ քարը, որը ժամանակին սահմանում էր Հին Հռոմի սուրբ տարածքի սահմանը, հայտնաբերել են քաղաքի կոյուղու համակարգը վերանորոգող բանվորները։ Վեց ոտնաչափ բարձրությամբ կրաքարի բլոկը գետնի մեջ էր տեղադրվել մոտ 2000 տարի առաջ եւ երբեւէ հայտնաբերված նմանատիպ 10 բլոկերից մեկն է:

Նշիչը, որը հայտնի է որպես ցիպուս, մեկն էր այն տասնյակներից, որոնք տեղադրվել էին ամբողջ քաղաքում՝ սուրբ տարածքը նշելու համար, որտեղ գործողությունները թելադրվում էին խիստ կանոններով: Օրինակ՝ դրա սահմաններից ներս արգելվում է թաղել, իսկ սահմանային կրող ճյուղերը հատելն արգելված էր։ Այս խորհրդանշական պատնեշը սահմանն էր հենց Հռոմի եւ դրա ծայրամասերի միջեւ՝ կրոնական գործունեությունը բաժանելով քաղաքացիական եւ զինվորական կյանքից։

Երբ վիկինգները հատեցին Ատլանտյան օվկիանոսը

Նյուֆաունդլենդ, Կանադա

Սենթ Լուիսում քաղաքային ամրոցի մոտ պեղումների ժամանակ խոշոր գերեզմանոց է հայտնաբերվել առնվազն 25 զինվորների մասունքներով, որոնք սպանվել են՝ պաշտպանելով քրիստոնյաների կողմից վերահսկվող Սիդոնը խաչակրաց արշավանքների ժամանակ:

Հնագետները հայտնաբերել են ֆրանսախոս խաչակիրների կողմից կրած գոտու ճարմանդը, ինչպես նաեւ` մետաղադրամ, որը թվագրվում է 1245-1250 թվականներով: Այս իրերը նրանց ստիպեցին եզրակացնել, որ տղամարդիկ հավանաբար սպանվել են 1253 թվականին մամլուքյան սուլթանության հարձակման ժամանակ:

Բորնմութի համալսարանի հնագետ Ռիչարդ Միկուլսկին ասում է, որ տղամարդկանց պարանոցի մեծ թվով վնասվածքները վկայում են այն մասին, որ նրանք սպանվել են ձիու վրա նստած հարձակվողների կողմից, որոնք զինված են եղել միջնադարյան ծանր զենքերով, ինչպիսիք են սրերը, կացինները, մարտական ​​մահակները, հնարավոր է` փախչելիս: Սա խաչակիրների հնագիտական ​​փաստագրված երկու խոշոր գերեզմանոցներից մեկն է:

Ստրուկի պիտակը

Պիտակը, որը կրում էր ստրուկը, հայտնաբերվել է Չարլսթոն քոլեջի համալսարանում XIX դարի կեսերի խոհանոցի մնացորդների մեջ:
Նման պիտակները, որոնք թողարկվում էին տասնութերորդ դարի վերջից մինչեւ 1865 թվականը, գրանցման համարներ ունեին եւ ստրուկներին նույնականացնում էին ըստ նրանց մասնագիտության:

Այս դեպքում թիվ 731 պիտակը թվագրված է 1853 թվականով եւ դրոշմված է «ծառա» բառով։

Չարլսթոնի քոլեջի հնագետ Ռ. Գրանտ Գիլմոր III խոսքով, չնայած հարավային մյուս քաղաքներում եւս վարձու աշխատանքի նմանատիպ պայմաններ էին գործում, Չարլսթոնը միակն է, որն այսպիսի պիտակներ է թողարկել: «Այս բացահայտման մեջ անսովորն այն է, որ այս առարկան հայտնաբերվել է համատեքստում, ի տարբերություն բազմաթիվ այլ օրինակների, որոնք այժմ գտնվում են մասնավոր կոլեկցիոներների ձեռքում»,- ասում է նա: