Գլխավոր Լրահոս Վիդեո Կիսվել
Արվեստագետները` Արցախ վերադարձի մասին «Հայաքվեն» պահանջում է քրեական գործ հարուցել ՔՊ-ի կողմից եկեղեցու դեմ հանցագործությունների փաստերի հիման վրա Ռուս–ադրբեջանական հարաբերությունների փլուզման ֆոնին՝ Արշակ Կարապետյանի դիպուկ վերլուծությունը՝ Հայաստանի ապագայի մասին «Փաշինյանը զիջում է ամեն ինչ՝ իր աթոռը պահելու համար». Արշակ Կարապետյան «Ուժի հերթական ցուցադրությունն է, իշխանությունն ուղիղ ճակատամարտի մեջ է մտել ժողովրդի հետ, հաղթողը մեկն է լինելու՝ կա՛մ իշխանությունը, կա՛մ հայ ժողովուրդը». «Փաստ» Խոզնավարի ուղղությամբ կրակոցների կայուն ինտենսիվություն է գրանցվել. Ադրբեջանը շարունակում է լարվածություն պահպանելու մարտավարությունը. «Փաստ» Ժամանակը քիչ է. ի՞նչ վտանգներ են հնարավոր առաջիկայում. «Փաստ» ԱԱԾ-ն Փաշինյանի իշխանության պահպանման գործի՞ք․ Վանեցյանի կոշտ գնահատականը Փաշինյանն ու Ալիևը կհանդիպեն Դուբայում՝ ԱՄՆ քավորությամբ Մայր Աթոռի վրա գրոհը սահմռկեցուցիչ էր. Արմեն Մանվելյան Վարչապետն անհա՞տ է, թե՞ կարգավիճակ ու ինստիտուտ. «Փաստ» Ինչո՞ւ են համաշխարհային հեղինակություն ունեցող տասնյակ բացառիկ երաժիշտներ այցելում Կապան. «Փաստ»
Փաշինյանի ռազմավարական գործընկերը Թուրքիան և Ադրբեջանն են. Ավետիք ՉալաբյանԱնահիտ Մանասյանը և ՄԻՊ ներկայացուցիչներն այցելել են «Աբովյան» և «Երևան-Կենտրոն» քրեակատարողական հիմնարկներԵԽ պատգամավորն աջակցություն է հայտնում Հայաստանի ջանքերին խաղաղության հասնելու ուղղությամբ«Հայաքվե» միավորումը պահանջում է, որ գլխավոր դատախազը քրեական գործ հարուցի իշխող կուսակցության կողմից Հայ առաքելական եկեղեցու դեմ ուղղված արշավի հետ կապված հանցագործությունների փաստերի վերաբերյալԹբիլիսիի քաղաքապետի պաշտոնում ընդդիմությունն առաջարկել է առաջադրել Վրաստանի նախկին նախագահ Սալոմե Զուրաբիշվիլիի թեկնածությունըՃապոնիան տիեզերքից արևային էներգիայի 24 ժամյա ստացման ճանապարհին էԴատարկ ապարների լցակույտում աշխատանքը շարունակվում է՝ հզոր տեխնիկայով և կայուն ռիթմովԿառավարությունը երկիրը տանում է քաոսի՝ hարվածի տակ դնելով երկրի կենսունակությունը․ Տիգրան ԱբրահամյանՊարո՛ն Փաշինյան, նստեք Ձեր աթոռին և չփորձեք գրոհել եկեղեցու վրա․ Ավետիք ՉալաբյանՀայաստանում ժողովրդավարության քողի տակ բռնապետություն է հաստատվում․ Ավետիք Չալաբյան«ՀայաՔվեի» Գյումրիի տարածքային կառույցի գրասենյակում` պարբերական քննարկումներից ու հավաքներից մեկը. ֆոտոշարքՓաշինյանի առավոտյան գրառումները դարձել են բացահայտ ու ցինիկ պատվեր պետական ինստիտուտների, իրավապահների համար․ ՍուրենյանցՍամվել Կարապետյանը վարչապետի մամուլի քարտուղարի, աշխատակազմի ղեկավարի տեղակալի դեմ հայց է ներկայացրել․ Hetq.amԱրվեստագետները` Արցախ վերադարձի մասին «Հայաքվեն» պահանջում է քրեական գործ հարուցել ՔՊ-ի կողմից եկեղեցու դեմ հանցագործությունների փաստերի հիման վրաԳողոնը հայտնաբերվել է նկուղում. նոր մանրամասներ Իրանի հակահայկական երկրորդ քայլը ԱՄՆ-ը պահպանում է կապերը Իրանի հետ և հույս ունի Թեհրանի միջուկային ծրագրի շուրջ համաձայնության հասնել. Սպիտակ տունՌուսաստանում Հայաստանի դեսպանին զգուշացում են արելՓաշինյանն անձամբ է գրոհելո՞ւ Վեհարանը
Մամուլի տեսություն

Անարդյունավետություն, կամայականություն, տագնապալի ցուցանիշներ. «Փաստ»

«Փաստ» օրաթերթը գրում է.

2024 թվականի պետական բյուջեի կատարման հաշվետվությունը բացահայտում է մի շարք համակարգային խնդիրներ, որոնք առավել մանրակրկիտ դիտարկման կարիք ունեն՝ հասկանալու համար ինչպես ֆինանսա-տնտեսական քաղաքականության արդյունավետության սահմանները, այնպես էլ պետական կառավարման կառուցվածքային բացթողումներն ու քաղաքական անհավասարակշռությունները։

Ընդհանուր տնտեսական միջավայրի համեմատաբար կայունության ֆոնին, երբ առկա էին տնտեսական աճի համար բոլոր անհրաժեշտ պայմանները, Հայաստանի տնտեսությունն անցած տարվանից սկսած գրանցում է աճի տեմպերի ակնհայտ դանդաղում՝ պայմանավորված մի շարք իրողություններով, որոնցից առանցքայինը նախորդ տարիներին սկսված խթանիչ գործոնների մարումն է։ Այս իրավիճակում գրանցվել է 5,9 % տնտեսական աճ, ինչը մակրոտնտեսական առումով, անշուշտ, դրական ցուցանիշ է, սակայն պետք է դիտարկվեն ոչ միայն թվաբանական, այլև աճի նման տեմպերի որակական ցուցանիշները՝ հաշվի առնելով դրա կառուցվածքը և ազդեցությունը ընդհանուր տնտեսական հիմքերի վրա։

«Լույս» հիմնադրամի կատարած վերլուծությունը վկայում է, որ այդ աճը հիմնականում ձևավորվել է ծառայությունների և առևտրի ոլորտների շնորհիվ, որոնց ազդեցությունն ավելացված արժեքի ստեղծման հարցում գրեթե էականորեն սահմանափակ է։ Այս առումով կարևոր է հաշվի առնել այն հանգամանքը, որ տնտեսական աճի մասնաբաժնում մեծ տեղ է զբաղեցրել տարեսկզբին ոսկերչական ապրանքների վերաարտահանման ծավալների կտրուկ աճը, սակայն այս գործընթացի ազդեցությունն աստիճանաբար չեզոքացվեց։ Բայց քանի որ տնտեսական ցուցանիշները հաշվարկվում են հենց այսպիսի անցողիկ ներգործություններով, ապա իրական տնտեսական էֆեկտը վերածվում է ընդամենը մակերեսային երևույթի, որը երկարաժամկետ զարգացման առումով ունի խիստ թույլ արդյունավետություն։

Տնտեսական աճի մասով, նույնիսկ եթե այն թվով արտահայտվում է 5,9 %-ով, պետք է հարցադրում արվի՝ արդյոք այն ձևավորվե՞լ է տնտեսության այն հատվածներում, որոնք կարող են ապահովել կայուն զարգացում և սոցիալական բարելավում։ Հակառակ պարագայում, բյուջեի կատարողականն առավելապես մնալու է թվաբանական վարժություն, որի իրական արժեքը չափվում է ընդամենը հաշվետվությունների մակարդակում, այլ ոչ թե հասարակության առօրյայի բարելավման հիման վրա։

Պետական բյուջեի հիմքում դրված կանխատեսումներից շեղումները նույնպես, որոնք արձանագրվել են թե՛ եկամուտների, թե՛ ծախսերի մակարդակում, խոսում են մի կողմից՝ տնտեսության փխրունության ու թույլ իմունիտետի, իսկ մյուս կողմից էլ՝ կառավարական կանխատեսումների ու դրանց շուրջ ձևավորվող գործընթացների ոչ ճշգրիտ բնույթի մասին։ Նկատի ունենանք, որ անցած տարի տնտեսական աճը կազմել է կառավարության կանխատեսած 7 %-ից 1,1 %-ով քիչ, ինչն ինքնին կարող էր համարվել համեստ շեղում, եթե դա չուղեկցվեր մյուս հիմնական մակրոտնտեսական ցուցանիշների անկմամբ։ Հարկեր/ՀՆԱ հարաբերակցությունը կազմել է 23,6 %՝ նախանշված 24,9 %-ի փոխարեն, իսկ միջին գնաճը կազմել է ընդամենը 0,3 %՝ կանխատեսված 3,2 %-ի դիմաց։ Այս ամենի հետևանքով հարկային եկամուտների հավաքագրումը հետ է մնացել պլանավորվածից՝ 222,7 մլրդ դրամի չափով։

Սա, ըստ էության, բյուջեի ծրագրավորման համակարգի խոցելիության խորհրդանիշ է, երբ տնտեսության իրական տեմպերը և գնաճային միջավայրը չեն համապատասխանում նախանշված ֆիսկալ հիմքերին։ Իսկ նման ոչ ճշգրիտ կանխատեսումները և շեղումները ոչ միայն բարդացնում են պետական ծրագրերի իրագործումը, այլև նվազեցնում են հանրային վստահությունը բյուջետային գործընթացի նկատմամբ։

Սակայն իրադրությունը մտահոգիչ է նաև ծախսերի կատարման մակարդակում արձանագրված խնդիրների խորության տեսանկյունից։ Ընդհանուր ծախսերի կատարողականը կազմել է 93,9 %՝ նախորդ տարվա 97,1 %-ի համեմատ։ Փաստացի, արդեն տարիներ շարունակ կապիտալ ծախսերի թերակատարումը Հայաստանի համար դարձել է սովորական երևույթ։ Այնինչ, կապիտալ ծախսերը համարվում են տնտեսության զարգացման շարժիչ գործոններից մեկը, որոնք ունեն երկարաժամկետ կառուցվածքային ազդեցություն։ Երբ այդ հատվածում առկա է թերակատարում՝ հատկապես հանրային ենթակառուցվածքների, կրթական և առողջապահական համակարգերի ոլորտներում, ապա դա նշանակում է ոչ միայն կոնկրետ ծրագրերի ձախողում, այլև երկրի մրցունակության համակարգային թուլացում։

Նշված հատվածում առավել տագնապալի է հանրակրթական և նախադպրոցական հաստատությունների հիմնման, կառուցման և բարելավման ծրագրի կատարման մակարդակը՝ ընդամենը 35,3 %, ինչը փաստացի նշանակում է, որ երեխաների կրթական միջավայրի բարելավման ուղղությամբ իրականացվող պետական ջանքերը անարդյունավետ են եղել։

Ծախսերի կատարման խնդիրը միայն ընդհանուր կատարողականի մակարդակով սահմանափակվող երևույթ չէ։ Ծրագրային մակարդակում ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ մի շարք կարևոր ոլորտներում ևս կան լրջագույն թերակատարումներ՝ որոշ դեպքերում նույնիսկ չգերազանցելով 50 %-ը։ Սա վկայում է ոչ միայն բյուջետային պլանավորման սխալների, այլ նաև բյուջետային կառավարման ցածր ինստիտուցիոնալ կարողությունների մասին։ Մինչ որոշ ծրագրեր չեն իրագործվում, պետական ռեսուրսները վերաուղղվում են այլ նախագծերի, ընդ որում՝ առանց ռազմավարական հիմնավորումների, ինչը պոտենցիալ կոռուպցիոն ռիսկեր է առաջացնում և տպավորություն թողնում բյուջետային ռեսուրսների տեղաշարժի կառավարման կամայականության մասին։ Մյուս կողմից էլ՝ միջին գնաճի զգալիորեն ցածր մակարդակը՝ 0,3 %, թեև մակրոտնտեսական մակերեսից կարող է թվալ դրական միտում, իրականում դարձյալ ունի երկակի ազդեցություն։

Մի կողմից՝ դա հուշում է, որ սպառողական գների ճնշումը մեղմ է եղել, սակայն մյուս կողմից էլ՝ ցուցիչ է ընդհանուր պահանջարկի նվազման մասին, որը կարող է կապված լինել բնակչության գնողունակության անկման հետ։ Հատկապես, երբ հարկաբյուջետային քաղաքականության հիմնական նպատակներից է ներքին պահանջարկի խթանումը՝ ներդրումային ծրագրերի և սոցիալ-տնտեսական աջակցության միջոցով, այսպիսի ցածր գնաճը կարող է մատնանշել տնտեսական ակտիվության կառուցվածքային խնդիրներ, այդ թվում՝ կապիտալ ներդրումների սառեցման պատճառով։ Այս ամենը վկայում է այն մասին, որ Հայաստանի ունեցած կարողությունների օգտագործման և ինստիտուցիոնալ արդյունավետության խնդիրները սուր բնույթ են կրում։

ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում