Ռիսկերը մեծանում են, մտահոգությունները՝ նույնպես. «Փաստ»
«Փաստ» օրաթերթը գրում է.
Հայաստանի տնտեսության համար վերջին տարիները նշանավորվում են տնտեսական ակտիվության բազմաշերտ տատանումներով, որոնց խորքային պատճառները պետք է որոնել ինչպես ներքին կառուցվածքային փոփոխությունների, այնպես էլ արտաքին շուկաների ու գլոբալ տնտեսական միջավայրի բարդությունների համատեքստում։
2025 թվականի հունվար-հուլիս ամիսների վիճակագրական պատկերը, որը վկայում է տնտեսական ակտիվության աճի դանդաղման մասին, այն է՝ տարեկան տեմպը 7,1 %՝ նախորդ տարվա նույն ժամանակահատվածի 9,6 %-ի դիմաց, ավելի քան հուշում է, որ Հայաստանի տնտեսության առաջընթացի տեմպերը աստիճանաբար զիջում են, իսկ ապագայի վերաբերյալ անորոշություններն ու ռիսկերն՝ ավելանում։
Տնտեսական ակտիվության արգելակման հիմնական գործոններից է արդյունաբերության հատվածի դինամիկ վատթարացումը։ Եթե մեկ տարի առաջ արդյունաբերության ոլորտը համարվում էր տնտեսության հիմնական շարժիչ ուժը՝ ապահովելով 15,7 % աճ, ապա այս տարի նույն հատվածը արձանագրել է 9,8 % անկում։ Արդյունաբերության դանդաղումը, որը ձևավորում է ոչ միայն արտադրության, այլ նաև արտահանման ու զբաղվածության հիմնական հիմքը, կանխորոշում է տնտեսական ակտիվության ողջ կառուցվածքի փոփոխությունը։ Այս գործընթացն, ըստ էության, ազդում է ամբողջ մակրոտնտեսական դինամիկայի վրա՝ իջեցնելով տնտեսության մրցունակությունը, կրճատելով արտահանման հնարավորությունները ու խորացնելով արտաքին առևտրի դեֆիցիտը։
Մեկ այլ առանցքային գործոն, որը նպաստել է տնտեսական ակտիվության աճի դանդաղմանը, առևտրի ոլորտի զարգացման տեմպերի կտրուկ անկումն է։ Եթե անցյալ տարի առևտրի ոլորտն արձանագրում էր 21,4 % աճ, ապա 2025 թվականի հունվար-հուլիսին գրանցվել է ընդամենը 4,2 % աճ։ Առևտրի ոլորտի նման դանդաղումը, որը մի կողմից պայմանավորված է ներքին սպառման ու գնողունակության տատանումներով, մյուս կողմից՝ արտահանման ու ներմուծման ծավալների կրճատմամբ, հանգեցնում է տնտեսության շրջանառվող կապիտալի նվազմանը, շուկայում ակտիվության անկմանը և բիզնես միջավայրի որոշակի սառեցմանը։
Այս կառուցվածքային փոփոխությունների և տատանումների ֆոնին հատկապես մտահոգիչ է արտաքին առևտրի դինամիկայի կտրուկ անկումը։ 2025 թվականի հունվարհուլիսին արտաքին առևտրաշրջանառությունը կազմել է 4,5 տրլն դրամ (11,4 մլրդ դոլար), ինչը տարեկան կտրվածքով նվազել է 42 %-ով, և սա այն դեպքում, երբ մեկ տարի առաջ նույն ցուցանիշը գրանցել էր 95 % աճ։ Սա պայմանավորված է թե՛ արտահանման, թե՛ ներմուծման արտահայտված անկմամբ, համապատասխանաբար, տարեկան 49,6 % և 35,8 %-ով։ Իսկ անցյալ տարի երկու ցուցանիշներն էլ զգալի աճ են գրանցել՝ արտահանման դեպքում՝ 2,2 անգամ, ներմուծման դեպքում՝ 79,1 %։ Արտաքին առևտրաշրջանառության նման անկումը վկայում է ոչ միայն արտաքին շուկաների նկատմամբ կախվածության, այլ նաև մրցունակության, լոգիստիկայի, փոխարժեքային տատանումների և արտաքին պահանջարկի անկման մասին։ Իսկ բուն արտահանման անկումը ոչ միայն կրճատում է արտարժութային մուտքերը, այլև ազդում է արտադրության ծավալների, զբաղվածության և բյուջետային եկամուտների վրա։
Այս ամենով հանդերձ, տնտեսական ակտիվության կառուցվածքում որոշ ոլորտներ շարունակել են դրսևորել հարաբերական կայունություն և անգամ արագացում։ Մասնավորապես, էներգահամալիրը ցուցադրել է աճի տեմպերի արագացում՝ 2,8 %-ից մինչև 5,6 %, ինչը պայմանավորված է ինչպես էներգետիկ հզորությունների ավելացմամբ, այնպես էլ սպառման նոր կառուցվածքով։ Ծառայությունների ոլորտն իր հերթին արձանագրել է տարեկան աճի արագացում՝ 4,5 %-ից մինչև 10,6 %։ Սա խոսում է տնտեսության որոշակի վերակողմնորոշման, ծառայությունների դերի և նշանակության բարձրացման, ինչպես նաև նոր ծառայությունների սպառման մշակույթի ձևավորման մասին։ Շինարարության ոլորտում, որը ավանդաբար համարվում է տնտեսության վերականգնման ու կապիտալ ներդրումների հիմնական ցուցիչներից, նույնպես արձանագրվել է աճի արագացում 16,1 %-ից մինչև 20,2 %։ Սա կարող է պայմանավորված լինել ինչպես պետական ու մասնավոր ներդրումային ծրագրերի ակտիվացմամբ, այնպես էլ բնակարանաշինության, ենթակառուցվածքների զարգացման և ֆինանսավորման հասանելիության բարելավմամբ։
Չնայած այս դրական դինամիկաներին, տնտեսական ակտիվության ընդհանուր պատկերը շարունակում է մնալ հակասական։ Արդյունաբերության ու առևտրի ոլորտների անկումը, որոնք ապահովում են տնտեսության հիմնական շարժը, չի փոխհատուցվում ծառայությունների ու շինարարության աճով, քանի որ վերջիններս չեն կարող ապահովել բավարար ծավալներ, որոնք անհրաժեշտ են տնտեսության կայունության համար։
Այս իրավիճակում կառավարության և տնտեսական քաղաքականության հիմնական մարտահրավերն է ապահովել տնտեսության կառուցվածքային վերափոխումը, խթանել ներքին և արտաքին ներդրումները, բարձրացնել արտադրողականությունը, դիվերսիֆիկացնել արտահանումը և ստեղծել նոր հնարավորություններ բիզնեսի ու ներդրողների համար։ Բայց, ինչպես տեսնում ենք, այս ուղղությամբ գրեթե ոչինչ չի ձեռնարկվում, ինչը ապագայի հեռանկարում մեծացնում է տնտեսական ոլորտի ռիսկերը։
ԱՐԹՈՒՐ ԿԱՐԱՊԵՏՅԱՆ
Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում
Սամվել Բաբայանի և Արթուր Վանեցյանի քաղաքական համագործակցությունը դադարեցվել է․ «Հրապարակ»
«Կարամ հիմա էլ հրաժարվեմ, մանդատ նե տակ դառագոյ». Սասուն Միքայելյանը՝ Փաշինյանին. «Հրապարակ»
Բաքվի բենզինը ՀՀ-ում վաճառվում է բավականին արագ տեմպերով. սա ցուցիչ է հասարակական դեգրադացիայի
Հայկ Կոնջորյանին հարց տալու համար լրագրողները զրկվել են ԱԺ հավատարմագրից. «Ժողովուրդ»
Արգելել են մոտենալ ՔՊ–ականների տներին. «Արգելք կա, որ պատգամավորներին չծեծեմ». «Հրապարակ»
Իմ տեղեկություններով ԱՄՆ-ից սպասվում է չափազանց բարձրաստիճան պաշտոնյայի այց
31-ամյա վարորդը ոչ սթափ վիճակում վրաերթի է ենթարկել հետիոտնին. վերջինը տեղափոխվել է հիվանդանոց
Մենք ճաղերի տարբեր կողմերում ենք ու իրականում պարզ էլ չէ՝ ճաղերի ո՛ր կողմում է բանտը․ Մելիքյան
Բաքվի «դատարանում» գտնվող Դավիթ Բաբայանը եզրափակիչ ելույթում իրեն մեղավոր չի ճանաչել
ՔՊ նախընտրական ցուցակում չի լինի նաև Փաշինյանի նախկին օգնական Նաիրի Սարգսյանը